Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Nietolerancja laktozy – co można stosować, a czego unikać w diecie?
Wyszukiwarka
Home 9 Choroba a dieta 9 Nietolerancja laktozy – co można stosować, a czego unikać w diecie?

Nietolerancja laktozy – co można stosować, a czego unikać w diecie?

Autor

Nietolerancja laktozy jest zaburzeniem trawienia i stanowi jedną z najczęstszych nietolerancji pokarmowych u człowieka. W Polsce - według danych z różnych źródeł - występuje u 1,5% niemowląt i dzieci oraz u 20-37% osób dorosłych.
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Nietolerancja laktozy – co można stosować, a czego unikać w diecie?

Czym jest nietolerancja laktozy?

Laktoza jest dwucukrem występującym w mleku wszystkich ssaków oraz w produktach mlecznych. Warunkiem niezbędnym do przyswojenia laktozy z pożywienia jest zachowanie aktywności enzymu – laktazy, znajdującej się w nabłonku jelitowym. Pod jej wpływem laktoza ulega hydrolizie do dwóch jednocukrów: glukozy i galaktozy, które są łatwo wchłaniane do krwiobiegu. W przypadku niedoborów lub braku laktazy dochodzi do zaburzeń procesów trawienia laktozy, czego efektem są wzdęcia brzucha, kolki, kruczenie, przelewania oraz biegunki. Następuje nadmierna utrata wody, elektrolitów, białek oraz tłuszczów, co w następstwie powoduje szybkie odwodnienie organizmu. Przewlekłe utrzymywanie się tego stanu może prowadzić do niedożywienia i utraty masy ciała, a także do zaburzeń snu oraz uczucia chronicznego zmęczenia.

Poziom laktazy jelitowej zmienia się w zależności od wieku, największa aktywność tego enzymu jest u niemowląt i małych dzieci, a więc w tym okresie życia, w którym spożycie mleka jest największe. W wieku młodzieńczym aktywność laktazy stanowi około 10% aktywności oznaczanej przy urodzeniu. Długotrwałe stosowanie diety bezmlecznej również wpływa na zmniejszenie aktywności wydzielania laktazy.

Zawartość laktozy w produktach spożywczych

Laktoza jest cukrem występującym w mleku, dlatego wszystkie produkty z mleka krowiego, koziego i owczego zawierają pewne jej ilości. Zawartość laktozy w poszczególnych przetworach mlecznych jest zróżnicowana – przedstawiamy ją w tabeli. Najwięcej tego cukru zawiera czyste mleko oraz serwatka. Mniej laktozy występuje w napojach mlecznych, serach twarogowych i maśle. Twarde sery dojrzewające zawierają niewielkie ilości tego cukru.

Laktoza może być obecna także w wielu innych produktach spożywczych, zawierających w swoim składzie mleko lub surowce pochodzące z mleka (np. mleko w proszku czy serwatkę).

Tabela. Zawartość laktozy w wybranych produktach mlecznych

Produkt

Laktoza

g/100g

Produkt

Laktoza

g/100g

Mleko 2 % tłuszczu

4,7

Ser twarogowy tłusty

3,1

Serwatka płynna

5,1

Ser typu Feta

1,0

Mleko kozie

4,4

Ser Cheddar

0,1

Mleko owcze

5,1

Ser Gouda tłusty

0,1

Mleko odtłuszczone w proszku

51,0

Parmezan

0,1

Jogurt naturalny 2% tłuszczu

4,6

Ser Brie pełnotłusty

0,1

Kefir 2% tłuszczu

4,1

Ser topiony edamski

1,0

Maślanka 0,5% tłuszczu

4,7

Masło ekstra

0,6

Źródło: Kunachowicz H. i wsp. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL, 2005.

Dieta w nietolerancji laktozy

Wśród osób z nietolerancją laktozy występuje zróżnicowana, indywidualna wrażliwość na laktozę spożywaną z dietą. U wielu chorych nie ma potrzeby całkowitego wykluczania produktów mlecznych z diety, a jedynie ograniczenie ich spożycia oraz wybieranie produktów o mniejszej zawartości laktozy.

W praktyce posiłki w nietolerancji laktozy powinny być pozbawione słodkiego mleka. Można natomiast stosować mleko fermentowane w postaci kefirów czy mleka acidofilnego. Produkty te na ogół zawierają mniej laktozy, np. kozie mleko acidofilne o około 1/3 mniej w porównaniu z mlekiem nie fermentowanym. Jogurty, pomimo podobnej jak w mleku zawartości laktozy, są lepiej od niego tolerowane dzięki obecności mających własną laktazę bakterii mlekowych (Lactobacillus bulgaricusStreptococcus thermophilus).

Sery twarde dojrzewające (tj. cheddar, gouda, parmezan) praktycznie nie zawierają laktozy, dlatego na ogół są dobrze tolerowane przez osoby z nietolerancją tego cukru. Również w serach kremowych np. brie, fromage czy w serach topionych zwartość laktozy jest mniejsza w porównaniu np. do serów twarogowych.

W cięższych przypadkach nietolerancji zalecane jest spożywanie produktów mlecznych nie zawierających laktozy (bezlaktozowych) oraz wykluczanie innych produktów mających w swoim składzie surowce pochodzące z mleka. Na rynku dostępne jest mleko bezlaktozowe, a także sery i inne produkty mleczne bez laktozy. Są one oznakowane napisem ,,nie zawiera laktozy”.

Warto wiedzieć, że świetle obowiązujących przepisów prawnych mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą) zaliczane są do składników alergennych, a ich obecność musi być obowiązkowo wykazana w składzie produktu. Dlatego ważne jest zapoznawanie się z informacją podawaną na etykietach.

  1. Zalecenia zdrowego Żywienia w schorzeniach układu krążenia, układu oddechowego, narządu ruchu, psychosomatycznych i onkologicznych. Opracowanie przygotowane na zamówienie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Redaktor Naukowy prof. dr hab. Mirosław Jarosz. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012 (http:// www.zus.pl/files/dpir/ Zalecenia_zdrowego_ żywienia)
  2. Cichańska B., Rujner J. Dieta bezglutenowa i bezmleczna dla dzieci i dorosłych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2662-8
  3. Celiakia i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik pod redakcją G. Konińskiej, A. Marczewskiej, M. Źródlak). Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. Wydanie IX. Warszawa 2013.

0 komentarzy

Inne nowości z kategorii Choroba a dieta: