Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Cholesterol – jeść dużo czy mało – gdzie leży prawda?
Wyszukiwarka

Cholesterol – jeść dużo czy mało – gdzie leży prawda?

Cholesterol – jeść dużo czy mało – gdzie leży prawda?

Autor

Cholesterol pokarmowy nie jest niezbędnym składnikiem diety i nie musi być wcale spożywany. Jest to jednak niemożliwe, gdyż zawsze towarzyszy tłuszczom zwierzęcym. Cholesterol pokarmowy przyczynia się do wzrostu stężenia cholesterolu LDL („zły” cholesterol, główny czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy). Spożycie cholesterolu należy ograniczać. Zmniejszając spożycie tłuszczów zwierzęcych, zmniejszamy spożycie cholesterolu. Poza tym jeśli spożywamy jajka, to rozsądne jest nie jeść więcej niż jedno dziennie.
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Cholesterol – jeść dużo czy mało – gdzie leży prawda?

U człowieka nie ma zapotrzebowania na cholesterol pokarmowy, co nie oznacza, że cholesterol w organizmie nie jest potrzebny. Jest jednak syntetyzowany głównie w wątrobie i ścianach jelita w ilości (1 g na dobę) zapewniającej wypełnienie ważnych funkcji w organizmie. A przedstawiają się one następująco:

  1. cholesterol jest składnikiem błon komórkowych,
  2. jest substratem do produkcji kwasów żółciowych w komórkach wątroby – hepatocytach,
  3. jest prekursorem hormonów sterydowych,
  4. jest prekursorem witaminy D powstającej w skórze pod wpływem słońca.

Pomimo, że cholesterol nie należy do niezbędnych składników pokarmowych, a więc nie musi być dostarczany z pożywieniem, spożywamy go w wielu produktach. W codziennej diecie są to przede wszystkim żółtko jaj, tłuszcz mleczny i mięso. Ponadto, bogatymi źródłami cholesterolu są podroby, wędliny podrobowe, pasztety czy krewetki.

Cholesterol wchłania się z przewodu pokarmowego razem z tłuszczem i w nabłonku jelita wbudowywany jest w duże cząsteczki lipidowo-białkowe, zwane chylomikronami, które przenikają do krwi. Tylko 40% spożytego cholesterolu wchłania się do krążenia, a 60% wydala się z kałem. Tak więc wchłonięty z przewodu pokarmowego cholesterol wchodzi do puli cholesterolu syntetyzowanego w organizmie.

Cholesterol pokarmowy przyczynia się do zwiększenia zawartości cholesterolu w komórkach wątroby, co powoduje zahamowanie w nich syntezy tego związku (tzw. sprzężenie zwrotne) oraz zmniejszenie liczby receptorów dla cząsteczek lipoprotein LDL, które są głównym nośnikiem cholesterolu we krwi.

Cząsteczki LDL są rozkładane w komórkach wątroby. Duża liczba receptorów dla LDL na powierzchni hepatocytów powoduje szybkie wiązanie się z nimi cząsteczek LDL i przenikanie tych lipoprotein do wnętrza komórek. Konsekwencją jest spadek stężenia cholesterolu LDL. Jeśli w wyniku dużej ilości cholesterolu w hepatocytach zmniejsza się na ich powierzchni liczba receptorów dla LDL, to stężenie cholesterolu LDL we krwi się zwiększa, a jak dobrze wiadomo, jego zwiększone stężenie powoduje rozwój miażdżycy tętnic.

Jednak związek spożycia cholesterolu pokarmowego z miażdżycą tętnic nie jest taki prosty, ponieważ odkryto, że nie wszyscy ludzie reagują jednakowo wzrostem stężenia cholesterolu LDL w odpowiedzi na cholesterol pokarmowy. Istnieje duża zmienność międzyosobnicza. Z badań doświadczalnych wynika, że można wyróżnić tzw. hiperrespondentów, którzy reagują znacznym wzrostem cholesterolu w LDL na cholesterol w diecie oraz hiporespondentów, u których ten wzrost nie jest duży. Odpowiedź zależy od czynnika genetycznego, to jest obecności lub nieobecności pewnej podjednostki białka zwanego apolipoproteiną E. Oczywiście niemożliwe jest u każdego człowieka badanie genetyczne, a nawet wykonanie samego testu ze sprawdzeniem reakcji stężenia cholesterolu LDL na spożycie cholesterolu.

Jednak najważniejsze dla zmniejszenia stężenia cholesterolu LDL nie jest ograniczenie cholesterolu pokarmowego w diecie, lecz zastępowanie nasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszcze zwierzęce) tłuszczami roślinnymi (olejami za wyjątkiem oleju palmowego i kokosowego oraz miękkimi margarynami). Dlatego w ostatnich Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego z 2016 roku na temat postępowania w zaburzeniach lipidowych ograniczenie cholesterolu pokarmowego w diecie znalazło się na dalszym miejscu.

Tym niemniej eksperci napisali „Spożycie cholesterolu w diecie powinno być ograniczone (< 300 mg/dzień), szczególnie u ludzi z dużym stężeniem cholesterolu”. Dobrze jest wiedzieć, że jedno jajko zawiera 180 mg cholesterolu. Ograniczając spożycie tłuszczu zwierzęcego, ograniczamy również spożycie cholesterolu, gdyż towarzyszy on tłuszczom zwierzęcym.

  1. Cybulska B, Szostak WB, Kłosiewicz-Latoszek L. Makroskładniki. W: Patofizjologia. Pod red. S. Maślińskiego, J .Ryżewskiego. Wyd. Lek. PZWL. Warszawa 2012.
  2. Catapano AL., Graham I, De Backer G i wsp. 2016 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias. The Task Force for the management of dyslipidaemias of the European Society of Cardiology (ESC) and European Atherosclerosis Society (EAS). Eur Heart J, 2016; 37: 2999-3058.
  3. Kunachowicz H, Nadolna I, Przygoda B, Iwanow K. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL. Warszawa 2017.

0 komentarzy